Bevrijdingsvuur uit Wageningen in Oeffelt 5 mei 2025

Onze secretaris Stef Coenen sprak daar namens Heem en Historie:

"80 jaar geleden, op 5 mei 1945 werd Nederland bevrijd. Vandaag vieren we die vrijheid, maar in Oeffelt kwamen de eerste tekenen van bevrijding al veel eerder.

Dit blijkt wel uit het dagboek van schooljuffrouw Nijssen:

7 september 1944

Terugtrekkende Duitsers, cavallerie en artillerie is ingekwartierd in Oeffelt. Zochten zich gehavende panden uit – vorderden paarden, koeien en varkens zonder vergoeding. – De Hauptmann (zeer brutaal) wilde eerst bij ons zijn hoofdkwartier maken – bleef tenslotte bij Nelissen. Eén officier bleef bij ons slapen. Gelukkig al vlug vertrok de bende 8 september weer. De troosteloze stoet – overblijfselen van een cavalerieregiment stelde zich hier op de Kerkhoek op in een druilerige motregen. De moffen zagen er verschrikkelijk gek uit: omhangen met allerlei tentzeilen. De Oberzahlmeister (kolossaal gek!) kwam persoonlijk afscheid nemen!

12 september 1944

Nieuwe en laatste Duitse inkwartiering. Hier in huis logeerden twee officieren en ’n soldaat (Finemann) die de wacht had bij hun voorraad levensmiddelen. Finemann was ’n zeldzaam moffenexemplaar. Zo mogelijk nog meer anti dan wij zelf en ingodsdienstig en menslievend, ’n mens dat je nooit vergeet – hij heeft ons overtuigd, dat er nog goede Duitsers zijn.

17 september 1944

Luchtlanding van geallieerde troepen. Onze officieren werden zenuwachting en pakten meteen hun ransels. Rond 5 uur vertrokken ze. De hele middag drukte in de lucht – parachutisten en zweefvliegtuigen landden bij Nijmegen. Dezelfde landingen waren bij Eindhoven en Arnhem volgens de radio. De N.S.B.-ers worden zenuwachting.

20 september 1944

De brug nog meer vernield en kazematten gesprongen – Engelsche tanks voor ’t eerst in Oeffelt aan de Molenhoek – gejuich!

Op deze manier werd het Land van Cuijk in september 1944 bevrijd. Alle ellende leek voorbij, maar Oeffelt en de andere maasdorpen merkten al snel dat ze in de frontlinie terecht waren gekomen. Vooral ’s nachts waren er hevige gevechten over de Maas. Er was veel schade in Oeffelt en zelfs de kerk werd door de Duitsers opgeblazen. Op 6 november kwam dan het bericht, heel Oeffelt werd geëvacueerd en iedereen moest weg.

Juffrouw Nijssen schreef:

We moeten weg, Heel Oeffelt moet voor morgenvroeg half negen geruimd zijn, ‘n 20-tal mannen (aangewezen) mogen blijven voor de verzorging van vee. We zijn totaal moedeloos. ’t Nodigste is ingepakt – in Gods naam maar. ’t Pakken ging overal in de grootste haast en zenuwachtigheid, want om half vijf kwamen de mannen van de ordedienst pas namens de burgemeester zeggen, dat we moesten ruimen. Wie particulier ’n toevlucht heeft moet vóór half negen Oeffelt uit zijn, de overigen moeten om half negen aan het postkantoor verzamelen.

Oeffelt was leeg en echte vrijheid voelde ver weg. Pas in februari 1945 wisten de geallieerden Gennep te bevrijden. Onder leiding van Majoor Ted Hunt en ingenieur van Rijkswaterstaat Constant Lambrechtsen werd over de Maas, die op dat moment van dijk tot dijk onder water stond, begonnen aan de bouw van de langste drijvende baileybrug van de Tweede Wereldoorlog. De geallieerden begonnen de Maas over te steken en de rust keerde terug in Oeffelt.

De Oeffeltenaren kwamen huiswaarts. Velen vonden hun huizen en bezittingen vernield door oorlogsgeweld terug. Maar ze waren op hun eigen plek en dorpsgenoten konden elkaar weer omarmen. Pas toen voelden de mensen zich in Oeffelt echt bevrijd. De wederopbouw kon beginnen. Mensen werkte samen om het leven weer op te pakken. Ook met hulp van buitenaf, zoals van de mensen in het Zuid-Hollandse Moerkapelle, die inzamelingsacties organiseerden om landbouwmaterialen en sinterklaascadeaus voor de kinderen in te zamelen en naar Oeffelt te sturen.

Om deze reden hebben wij in het weekend van 29, 30 en 31 maart van dit jaar al uitgebreid stilgestaan bij 80 jaar vrijheid. Dit deden we door middel van een wandeling door het dorp langs plekken waar in de Tweede Wereldoorlog een bijzondere gebeurtenis plaats vond, zoals het kerkplein waar alle bebouwing: de Cuyperskerk, het gemeentehuis, de onderwijzerswoning, de kleuterschool en het bondsgebouw waren vernield.

Maar ook hier bij de molen, met het monument wat hier staat. Het is gemaakt ter herinnering aan aantal van de bevrijders van Europa die omkwamen toen hun vliegtuig, beladen met bommen, in juni 1943 hierachter op de Melder neerstortte.

Op vrijdag hebben we met groep 7 van de basisschool deze plekken bezocht. Overal stonden borden met foto’s uit die tijd en er werd verteld over de gebeurtenis die op die plek had plaats gevonden. Het was voor de kinderen heel indrukwekkend omdat ze hier geen weet van hadden.

Op zondag waren de inwoners uit Oeffelt in de gelegenheid om deze wandeling te maken en uit de grote belangstelling bleek dat deze gebeurtenissen uit WO 2 nog steeds niet vergeten zijn.

Het was echter niet alleen stilstaan bij de tijd van toen, het was ook een moment van bezinning wat het betekent om vrij te zijn.

Zeker voor dorpsgenoten die zelf nog nooit een oorlog mee hebben gemaakt, maar van wie de ouders, grootouders of overgrootouders dit allemaal wel hebben ondervonden.

Als historicus ben ik me regelmatig bewust hoe belangrijk kennis van het verleden kan zijn. We moeten herdenken, vertellen en nooit vergeten.

Gister op 4 mei, herdachten we met 2 minuten stilte de miljoenen slachtoffers van de oorlog. Mensen zoals de joodse familie Bock die hier in Oeffelt woonden. Zij werden vermoord in de holocaust. Mensen zoals Mina Hendriks en haar dochter Dien, die hier tegenover in hun woonkamer aan tafel zaten en werden getroffen door kogels uit een vuurgevecht buiten. En mensen die zoals Johan Keijzers bij het verzet zaten. Hij is daarom in kamp Vucht is gefusilleerd.

Maar vandaag, 5 mei, vieren we de vrijheid. We staan stil bij het feit dat militairen uit landen als Amerika, Groot-Brittannië, Polen, en Canada hier gevochten hebben zodat wij in die vrijheid kunnen leven. Een vrijheid die voor mensen zoals ik, die in vrede geboren en opgegroeid zijn, soms vanzelfsprekend leek, maar die nu in deze tijd met nieuwe oorlogen en spanningen in Europa en de westerse wereld steeds meer onder druk staat. Een vrijheid die in veel andere delen van de wereld nooit vanzelfsprekend was. Een vrijheid die we moeten verdedigen.

Met alle oorlogspraat op televisie, de grote sommen geld die aan defensie worden gegeven, de mensen die de straat op gaan om hun principes te verdedigen en de rechtspraak en journalistiek die nog steeds ingaan tegen extremisme en fascisme, ben ik ervan overtuigd dat we hard aan het werk zijn om onze vrijheid te verdedigen ook al staat die onder druk. Maar in deze ontwikkelingen moeten we niet vergeten onze vrijheid te vieren en ons leven te leven.

De Engelse schrijver C.S. Lewis verwoordde het in zijn brief over de angst voor atoombommen in 1948 als volgt: “If we are all going to be destroyed by an atomic bomb, let that bomb when it comes find us doing sensible and human things—praying, working, teaching, reading, listening to music, bathing the children, playing tennis, chatting to our friends over a pint and a game of darts—not huddled together like frightened sheep and thinking about bombs. They may break our bodies (a microbe can do that) but they need not dominate our minds.”

En ik denk dat hij daar gelijk heeft. Want wie leeft in angst, is niet echt vrij. Dus sta op voor onze vrijheid, maar vergeet niet te leven. Vrijheid komt pas echt tot uiting als we eten met vrienden, als we zorgen voor onze kinderen, als we feest vieren met wie we liefhebben en als we doen wat we het liefste doen. Dus sta op voor waar je in gelooft en sta op voor de gemeenschap. Zie het goed in anderen, zoals juffrouw Nijssen het goed zag in soldaat Finemann. Zoals niet alle Duitsers slecht waren, kunnen we nu ook niet iedereen over een kam scheren. Dus pak elkaar bij de hand en houdt samen het vuur van de vrijheid brandend en geef het door!"